Umowa o dzieło a zlecenie – czym się różnią i którą wybrać?

Współczesny rynek pracy coraz częściej stawia na elastyczne formy zatrudniania, które pozwalają na dostosowanie warunków współpracy do potrzeb obu stron. Wśród nich, szczególną popularność zyskują umowy cywilnoprawne, tj. umowa zlecenie i umowa o dzieło. Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy chętnie sięgają po te rozwiązania, ze względu na większą swobodę i uproszczone formalności. W poniższym artykule omówimy, czym się różnią te dwa rodzaje umów oraz w jakich sytuacjach lepiej sprawdzi się umowa o dzieło a zlecenie.

Umowa na zlecenie – co to jest?

Szukając pierwszej pracy, pewnie trafiłeś na jedno z najpopularniejszych rozwiązań i teraz zastanawiasz się – umowa na zlecenie, co to właściwie jest? Jako profesjonalna agencja pracy, na co dzień pośrednicząca w odnajdywaniu właściwego miejsca zatrudnienia, spieszymy z wyjaśnieniem, z czym będziesz mieć do czynienia. 

Art. 734. Kodeksu cywilnego definiuje, że umowa zlecenie to zobowiązanie się zleceniobiorcy do wykonywania określonej czynności na rzecz zleceniodawcy.

W odróżnieniu od umowy o pracę, zlecenie nie podlega przepisom Kodeksu pracy, co oznacza, że zleceniobiorca korzysta jedynie z praw, wynikających bezpośrednio z zapisów zawartych w umowie. Co więcej, przy umowie zlecenie, zleceniobiorca odpowiada jedynie za swoje staranne działanie, a nie za osiągnięcie konkretnego rezultatu. Dużą zaletą tej formy współpracy jest też elastyczność co do miejsca pracy oraz czasu i sposobu jej realizacji. Warunkiem ważności umowy jest jej pisemna forma oraz podpis obu stron.

Prawa i obowiązki zleceniodawcy oraz zleceniobiorcy

Podstawowymi obowiązkami zleceniodawcy są:

• zapłata wynagrodzenia w terminie i wysokości określonej w umowie;
• współdziałanie przy realizacji zlecenia, np. poprzez udostępnienie danych lub materiałów, jeśli zostało to zapisane w umowie;
• zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;
• prowadzenie ewidencji czasu pracy, jeśli obowiązuje minimalna stawka godzinowa.

Z kolei prawa zleceniodawcy to:

• kontrola przebiegu postępów zleceniobiorcy;
• możliwość żądania naprawienia szkody, jeśli zleceniobiorca wyrządził ją przy wykonywaniu zlecenia;
• prawo do wypowiedzenia umowy.

Obowiązkami zleceniobiorcy są natomiast:

• wykonywanie zlecenia z należytą starannością – nie liczy się efekt, ale sposób działania;
• praca zgodnie z poleceniami zleceniodawcy;
• informowanie o przebiegu swojej pracy;
• zwrócenie powierzonych rzeczy lub środków, np. sprzętu, zaliczek lub dokumentów, jeżeli zostały udzielone przez zleceniodawcę;.
• zachowanie poufności, jeśli przewiduje to umowa.

Prawa zleceniobiorcy to:

• żądanie wynagrodzenia, jeśli umowa przewiduje płatność;
• prawo do minimalnej stawki godzinowej (w 2025 r. – 30,50 zł brutto/h), jeśli zleceniobiorca nie prowadzi działalności;
• prawo do ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego – chyba że zleceniobiorca jest np. studentem do 26. roku życia – wtedy składki ZUS nie są odprowadzane.
• prawo do wypowiedzenia umowy.

Przykładowe sytuacje, kiedy można zastosować umowę zlecenie

Kim jest zleceniobiorca i zleceniodawca? Zleceniobiorcą może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna (czyli firma). Zleceniodawcą również może być osoba fizyczna lub firma, ale także instytucja lub podmiot.

Przykładowe sytuacje:

• Umowa zlecenie z firmą

Student (zleceniobiorca) podpisuje umowę zlecenie z firmą marketingową na prowadzenie profilu firmy w mediach społecznościowych. Firma (zleceniodawca) zleca wobec tego konkretne czynności promocyjne, a zleceniobiorca wykonuje je w ustalonym czasie i zakresie, bez obowiązku osiągnięcia konkretnego efektu (np. liczby pozyskanych klientów).

• Umowa zlecenie między osobami fizycznymi, bez działalności gospodarczej

Rodzic (zleceniodawca) zleca emerytowanemu nauczycielowi pomoc w przygotowaniu dziecka do egzaminu. Korepetytor (zleceniobiorca) świadczy usługę edukacyjną na rzecz osoby fizycznej, ale nie odpowiada za to, czy dziecko przyjmie wiedzę. 

• Umowa zlecenie z instytucją

Biblioteka publiczna zatrudnia grafika (zleceniobiorcę) do przygotowania przez kilka miesięcy materiałów promocyjnych, w związku z obchodzonym w 2025 r. – Rokiem Stefana Żeromskiego. Instytucja (zleceniodawca) korzysta z usług osoby, która wykonuje czynności graficzne – nie jest pracownikiem, nie odpowiada za zainteresowanie odbiorców, ale starannie wykonuje materiały i świadczy usługi na określonych warunkach cywilnoprawnych.

Co to jest umowa o dzieło?

Tuż obok umowy zlecenie, oferty pracy równie często zawierają propozycję umowy o dzieło. A czym jest umowa o dzieło? – spieszymy z wyjaśnieniem.

Art. 627. Kodeksu cywilnego definiuje istotę umowy o dzieło. “Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia”.

Oznacza to, że umowa o dzieło dotyczy końcowego wyniku pracy. Najważniejszym aspektem takiej umowy jest osiągnięcie weryfikowanego i jednorazowego rezultatu, który wykonawca zobowiązuje się zrealizować. Kodeks cywilny dopuszcza też dwa rodzaje umów o dzieło:

• nazwane – czyli kontrakty uregulowane w istniejących ustawach, odnoszące się do określonych praw i obowiązków stron danego zobowiązania.

• nienazwane – czyli nieuregulowane w żadnej istniejącej ustawie; można je zawrzeć jednak na podstawie ogólnych zasad prawa cywilnego. W tym przypadku strony same ustalają, co dokładnie obejmuje taka umowa, czyli kto co robi, za ile i na jakich warunkach. Taka umowa nie dopuszcza faworyzacji zysku którejś ze stron i musi być zgodna z zasadami współżycia społecznego.

Prawa i obowiązki zamawiającego oraz wykonawcy

Umowa o dzieło zostaje podpisana przez zamawiającego i wykonawcę. W myśl funkcjonowania tej umowy, obie strony mają pewne zobowiązania oraz prawa.

Podstawowymi obowiązkami osoby zamawiającej dzieło są:

• zapłata ustalonego wynagrodzenia za wykonanie dzieła;

• odebranie gotowego dzieła od wykonawcy;
• współpracowanie przy tworzeniu dzieła, jeśli strony się tak umówią;
• wypłacenie wynagrodzenia, gdy dzieło nie zostało ukończone z winy zamawiającego.

Prawa zamawiającego to z kolei:

• brak konieczności zapłaty pełnej kwoty za dzieło, którego wykonanie pozwoliło wykonawcy uniknąć pewnych wydatków;
• możliwość obniżenia wynagrodzenia, gdy dzieło ma wady lub jest niezgodne z założeniami zapisanymi w umowie;
• prawo do odstąpienia od umowy;
• prawo do wezwania wykonawcy do oddania dzieła, gdy spóźnia się z realizacją.

Natomiast do obowiązków wykonawcy, należą:

• wykonanie dzieła zgodnie z wytycznymi zamawiającego;
• wykorzystania materiałów dostarczonych przez zamawiającego, które są niezbędne do realizacji oznaczonego dzieła;
• oddanie dzieła w terminie określonym w umowie.

Prawa wykonawcy to:

• żądanie zapłaty za prawidłowo wykonaną umowę;
• otrzymanie wynagrodzenia, jeśli dokończenie dzieła zostało uniemożliwione z winy zamawiającego;
• oczekiwanie współpracy z zamawiającym, jeśli zostało to zapisane w umowie – bez ingerencji zamawiającego w sposób działania wykonawcy (wtedy mamy do czynienia z umową zlecenie);
• prawo do odstąpienia od umowy.

Przykłady typowych umów o dzieło

Kim jest wykonawca i zamawiający? Wykonawcą może być osoba fizyczna tj. freelancer, osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, spółka, firma lub inna forma działalności. Zamawiającym może być osoba fizyczna lub prawna (czyli firma), ale też instytucja i podmiot. 

Przykładowe sytuacje:

• Umowa o dzieło osoby fizycznej z osobą prowadzącą jednoosobową działalność:

Para młoda (zamawiający) zleca fotografowi (wykonawca) wykonanie reportażu ślubnego w dniu ich ślubu z efektem np. 500 zdjęć w galerii internetowej, 100 odbitek i albumu. Fotograf zobowiązuje się do wykonania konkretnego zestawu zdjęć. Wynagrodzeniu podlega efekt fotografii i albumu, a nie sposób pracy wykonawcy na weselu.  

• Umowa o dzieło firmy z osobą fizyczną

Redakcja prasowa (zamawiający) zleca dziennikarzowi (wykonawcy) napisanie reportażu z wydarzenia do swojej gazety. Dziennikarz zobowiązuje się oddać gotowy artykuł, dokładnie opisujący przebieg wydarzenia. Wynagrodzeniu podlega wartość tekstu, a nie zaangażowanie dziennikarza podczas wydarzenia.

• Umowa o dzieło instytucji z osobą fizyczną

Dom kultury (zamawiający) zleca artyście (wykonawcy) przygotowanie scenografii na zbliżający się spektakl. Artysta ma za zadanie wykonać atrakcyjne i adekwatne do wydarzenia dekoracje. Wynagrodzeniu podlega efekt jego pracy, a nie sposób przygotowywania scenografii.

Czym się różnią umowa o dzieło i umowa zlecenie?

Umowa o dzieło a umowa zlecenie są bardzo elastycznymi formami zatrudniania, a do tego, jeśli nie istnieje zapis w sporządzonej umowie – mogą zostać w każdej chwili rozwiązane. Podstawowe różnice w tych umowach dotyczą podmiotu pracy, odpowiedzialności za rezultaty oraz praktycznych kwestii związanych z zatrudnieniem i ubezpieczeniem.

Zatem czym się różni umowa zlecenie od umowy o dzieło?

Umowa zlecenie:

• zakłada staranność w wykonywaniu czynności i nie bierze odpowiedzialności za rezultat tej pracy – zleceniodawca nie może wystąpić z reklamacją i bez względu na efekt musi wypłacić wynagrodzenie;
• wymaga ewidencjonowania czasu pracy osób zatrudnionych;
• zleceniobiorca musi być zatrudniony z zastosowaniem minimalnej stawki godzinowej (w 2025 r. – 30,50 zł brutto/h);
• podlega obowiązkowemu oskładkowaniu na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne do momentu przekroczenia przez zleceniobiorcę miesięcznego przychodu na poziomie wynagrodzenia minimalnego obowiązującego w danym roku.

Umowa o dzieło:

• skupia się na rezultacie, a nie na samym procesie twórczym – zamawiający ma prawo żądać poprawy wad lub, gdy efekt jest niezgodny z zapisami w umowie, nie wypłacić wykonawcy wynagrodzenia;
• nie wymaga ewidencjonowania czasu pracy osób zatrudnionych;
• wynagrodzenie wykonawcy zostało indywidualnie określone w umowie;
• wykonawcy nie przysługuje prawo do ubezpieczeń emerytalnych, chorobowych, rentowych, wypadkowych ani zdrowotnych i nie opłaca z tego tytułu składek.

WAŻNE: Mimo braku obowiązku oskładkowania umowy o dzieło, dla pracodawcy ważne jest też, aby pamiętał o zgłoszeniu zawarcia tej umowy do ZUS-u na formularzu RUD. Każda osoba fizyczna, która zawiera umowę o dzieło i sama podlega ubezpieczeniom społecznym, musi zgłosić tę umowę do ZUS-u, niezależnie od tego, czy prowadzi działalność. Wyjątkiem są sytuacje, gdy zamawiający lub wykonawca nie podlega ubezpieczeniom społecznym lub, gdy pracodawca zawiera taką umowę z własnym pracownikiem w ramach jego obowiązków zawodowych.

Zgłoszenie umowy o dzieło nie generuje dodatkowych kosztów, ani składek. Ma na celu jedynie kontrolowanie legalności zatrudnienia oraz rynku pracy.

Umowa o dzieło a zlecenie – co wybrać?

Umowa o dzieło czy zlecenie to ważny wybór zarówno dla pracodawców, jak i dla pracowników. Przed podjęciem decyzji należy przede wszystkim zastanowić się czego oczekujemy od współpracy – czy bardziej zależy nam na efekcie końcowym, czy może na procesie wykonywania zlecenia. Umowę zlecenie warto zawrzeć wtedy, gdy praca ma charakter ciągły, powtarzalny lub wymaga stałego zaangażowania. Z kolei umowa o dzieło będzie korzystniejsza, gdy chodzi o jednorazowy i konkretny efekt.

Dla pracodawców istotne jest prawidłowe dopasowanie formy umowy do rzeczywistego przebiegu współpracy – w razie kontroli ZUS lub PIP nieprawidłowa kwalifikacja może wiązać się z konsekwencjami. Kandydaci powinni natomiast zwracać uwagę na to, czy umowa daje im odpowiednią ochronę i potrzebne ubezpieczenie lub możliwość prostszego rozliczenia podatkowego. Wybór powinien być przemyślany i zgodny z rzeczywistym zakresem pracy.

Przykłady praktyczne: kiedy wybierać umowę o dzieło, a kiedy umowę zlecenie

Rodzaj współpracy najlepiej oceniać według prostego schematu:

Umowa o dzieło = rezultat

Umowa zlecenie = działanie lub proces

Najczęstsze przykłady zawarcia umowy zlecenie to:

• Niania do dziecka, której zadaniem jest sprawowanie opieki.
• Asystent biura pracujący codziennie przez kilka godzin, wykonując różne zadania organizacyjne.
• Osoba zajmująca się social mediami, regularnie tworząc treści.
• Kelner zatrudniony do obsługi podczas eventów.
• Pracownik call center, umawiający spotkania.
• Taksówkarz, przewożący osoby w zleconym czasie.

Najczęstsze przykłady zawarcia umowy o dzieło to:

• Grafik wykonujący logo dla firmy.
• Copywriter piszący jednorazowy artykuł do magazynu.
• Fachowiec dokonujący generalnego remontu łazienki.
• Tłumacz wykonujący przekład książki.
• Specjalista tworzący np. meble na zamówienie.
• Projektant przygotowujący projekt domu lub ogrodu.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o umowę o dzieło oraz umowę zlecenie

Czym różni się umowa zlecenie od umowy o dzieło?

Umowa zlecenie dotyczy starannego wykonania określonych czynności i nie wymaga osiągnięcia konkretnego rezultatu. Natomiast umowa o dzieło skupia się na rezultacie pracy, czyli na wykonaniu określonego dzieła, które można zweryfikować.

Kiedy warto wybrać umowę zlecenie, a kiedy umowę o dzieło?

Umowa zlecenie jest korzystna przy pracy ciągłej, powtarzalnej lub wymagającej stałego zaangażowania (np. opieka nad dzieckiem, prowadzenie social mediów). Z kolei umowa o dzieło sprawdzi się, gdy zależy nam na jednorazowym, konkretnym efekcie (np. wykonanie projektu, napisanie reportażu z wydarzenia).

Jakie prawa i obowiązki ma zleceniobiorca na umowie zlecenie?

Zleceniobiorca ma obowiązek: wykonywać zlecenie z należytą starannością, zgodnie z poleceniami zleceniodawcy, informować o przebiegu pracy oraz zwrócić powierzony sprzęt lub materiały po zakończeniu stosunku pracy. Ma prawo do wynagrodzenia względem minimalnej stawki godzinowej (jeśli nie prowadzi własnej działalności) oraz do wypowiedzenia umowy w każdym momencie (chyba że w umowie określono inaczej).

Co należy do obowiązków zamawiającego przy umowie o dzieło?

Zamawiający musi zapłacić ustalone wynagrodzenie, odebrać gotowe dzieło, współpracować przy jego tworzeniu (jeśli tak ustalono) oraz wypłacić wynagrodzenie, gdy dzieło nie zostało ukończone z jego winy.

Czy umowa o dzieło wymaga ewidencjonowania czasu pracy?

Nie, umowa o dzieło nie wymaga prowadzenia ewidencji czasu pracy, ponieważ liczy się efekt końcowy, a nie czas spędzony na realizacji zadania.

Czy umowa zlecenie podlega obowiązkowemu oskładkowaniu?

Tak, umowa zlecenie podlega obowiązkowemu oskładkowaniu na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, chyba że zleceniobiorca jest studentem do 26. roku życia; jest zatrudniony na umowę na pełen etat gdzie indziej, lub gdy jego miesięczny przychód z umowy zlecenie nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Czy jako osoba fizyczna, muszę zgłaszać do ZUS umowę o dzieło podpisaną z fotografem?

Tak, jako osoba fizyczna, która zawiera umowę o dzieło z inną osobą fizyczną masz obowiązek zgłosić tę umowę do ZUS na formularzu RUD, pod warunkiem, że fotograf podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.